Uprawa bezorkowa sprzyja dżdżownicom

Zmiany właściwości fizycznych i chemicznych gleby wywołane zaniechaniem mechanicznej uprawy, wywierają wyraźny wpływ na aktywność życia biologicznego w glebie. Między innymi jest ona liczniej zasiedlana przez dżdżownice.

Intensywnemu rozwojowi dżdżownic sprzyjają nienaruszona struktura gleby oraz zgromadzone w jej powierzchniowych warstwach duże ilości masy organicznej. Dlatego na polach z uprawą bezorkową ich liczebność jest zdecydowanie większa niż na polach zaoranych. Występowanie dżdżownic zależy również od wilgotności gleby i temperatury.

Najważniejszą rolą dżdżownic w przyrodzie jest dekompozycja pierwotnej materii organicznej, udostępnianie substancji pokarmowych dla roślin oraz tworzenie próchnicy. Poza tym mają bardzo duży wpływ na poprawę właściwości fizycznych gleb. Przemieszczając się w profilu glebowym, drążą liczne kanały poprawiając porowatość i zapewniając zwiększony dostęp powietrza. Większość z tych kanałów ma średnicę 5-8 mm, co zapewnia również stosunkowo szybką infiltrację wody w głąb profilu glebowego (tabela 1).

Obiekt badań naukowych

W Katedrze Agronomii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przeprowadzono badania polowe, których celem było określenie wpływu, jaki na występowanie dżdżownic ma wieloletnia uprawa kukurydzy w monokulturze i coroczne stosowanie siewu bezpośredniego w ściernisko z pominięciem orki. Doświadczenie założono na glebie 4 kompleksu przydatności rolniczej (żytni bardzo dobry). Kukurydzę uprawiano w wieloletniej monokulturze stosując corocznie dwie technologie uprawy roli. Pierwszą – uprawę tradycyjną z głęboką orką jesienną (30 cm) w połączeniu ze stosowanym wiosną kultywatorem z wałem strunowym oraz drugą technologię – siew bezpośredni w ściernisko.

Co wykazały wyniki?

Wyniki prowadzonych badań wykazały dużą zależność liczebności populacji dżdżownic w warstwie gleby ornej od sposobu uprawy roli pod kukurydzę uprawianą w wieloletniej monokulturze. Liczba dżdżownic w glebie istotnie zwiększała się na obiektach, na których nie stosowano orki, potwierdzając zależność, że nienaruszona struktura gleby stwarza szczególnie korzystne warunki dla rozwoju dżdżownic, których liczebność była większa niż na polu zaoranym (rysunek). Wyniki doświadczenia nie potwierdziły większej i ukierunkowanej zależności liczby dżdżownic w glebie zarówno od długości uprawy kukurydzy w monokulturze, jak i od corocznego stosowania po sobie badanych sposobów uprawy roli. Wykazały natomiast większą zależność liczby dżdżownic od warunków wilgotnościowych w poszczególnych latach uprawy. Duża zmienność opadów w latach na obiektach corocznie oranych tylko w niewielkim stopniu zróżnicowała liczbę dżdżownic. Natomiast na obiektach nieoranych liczba dżdżownic istotnie zależała od panujących warunków wilgotnościowych – największy wzrost ich liczebności stwierdzono w latach suchych. W takich warunkach zwiększa się aktywność dżdżownic, a to ma ogromne znaczenie, ponieważ drążąc kanaliki w glebie zapewniają pożądaną jej przepuszczalność dla wody oraz napowietrzenie i w rezultacie wieloletniego zaniechania orki przyczyniają się do utrzymania na stabilnym poziomie gęstości przesuszonej gleby oraz jej porowatości. Siew bezpośredni w ściernisko nie stwarza żadnej możliwości regulowania stosunków powietrzno-wodnych w glebie. Przy dłuższym stosowaniu uprawy bezorkowej zwiększa się gęstość gleby, ograniczony jest dostęp powietrza, co w rezultacie powoduje też wolniejszy rozkład substancji organicznej.

Wyniki badań wskazały też, że w przypadku kukurydzy wzrost liczby dżdżownic wywołany uprawą bezorkową nastąpił już po pierwszym roku jej stosowania. Pozostawione na powierzchni gleby resztki pożniwne w wyniku uprawy kukurydzy w monokulturze i siewie bezpośrednim w ściernisko zwiększają zawartość na polu i w glebie masy organicznej, która przyczynia się do wzrostu aktywności życia biologicznego w glebie, głównie przez zwiększenie populacji dżdżownic.

W prowadzonym doświadczeniu nie określono wielkości masy organicznej pozostawionej na polu w postaci resztek pożniwnych, ale oznaczono zawartość próchnicy w glebie (tabela 2). Uzyskane wyniki potwierdziły jej związek z populacją dżdżownic wykazując jednak, że zawartość próchnicy w glebie była silnie dodatnio skorelowana z populacją dżdżownic tylko przy stosowaniu uprawy bezorkowej, podczas gdy przy tradycyjnej uprawie orkowej zależności tej nie potwierdzono (tabela 3).

Tabela 1. Liczba kanalików o średnicy 2-11 mm pozostawionych przez dżdżownice (Szulc i in.)

Tabela 2. Zawartość próchnicy w glebie w % (Szulc i in.)

Tabela 3. Zależność pomiędzy ilością dżdżownic a zawartością próchnicy i sumą opadów atmosferycznych (Szulc i in.) 

Artykuł ukazał się w wydaniu 12/2021 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ