Zabieg ekonomiczny i bezpieczny
Przyglądając się ziarnom przeznaczonym do siewu nie można "na oko" stwierdzić, że potrzebują ochrony. Często wyglądają zdrowo, ale to tylko pozory, które mylą. Zarówno na powierzchni, jak i we wnętrzu ziarniaków mogą znajdować się niewidoczne grzyby chorobotwórcze – sprawcy chorób prowadzących do strat plonu.
W przypadku zbóż jarych, których powierzchnia zasiewów w każdym sezonie wegetacyjnym przekracza dużo ponad mln hektarów, grzyby – sprawcy chorób, potrafią dać się producentom we znaki i być przyczyną poważnych strat plonów. Aby do tego nie dopuścić należy wysiewać ziarno zaprawione, bo tylko w ten sposób można zlikwidować ukryte zagrożenie.
Problem istnieje od dawna
Problem strat powodowanych przez grzyby chorobotwórcze w uprawie zbóż znany jest od wieków. Wzmianki o ich występowaniu pochodzą już ze starożytności. Sądzono wówczas, że ich przyczyną był gniew bogów. W celu zwalczania grzybów chorobotwórczych powodujących choroby przerzucano ziarno siewne przez ogień lub zalecano moczenie go w moczu lub winie. Zabiegi te częściowo eliminowały zarodniki grzybów obecne na ziarnie i zmniejszały występowanie sprawców śnieci i głowni. W tym czasie ze względu na brak narzędzi diagnostycznych, nie wiadomo było, co tak naprawdę jest przyczyną choroby, a co jest jedynie błędem w uprawie. Postęp nauki pozwolił dokładnie wyjaśnić jakie zagrożenia zbóż, w tym m.in. zbóż jarych, występują już na etapie siewu i wschodów roślin.
Głownie i śniecie
Ziarno zbóż jarych, podobnie jak ozimych, zagrożone jest obecnością wielu grzybów, które mogą znajdować się wewnątrz ziarna, w części zarodkowej, na powierzchni lub pod okrywą nasienną. Należy pamiętać również o grzybach, które „czekają” ukryte w glebie, aby w sprzyjającym momencie zainfekować wysiane ziarno.
Przed wykonaniem zabiegu konieczna lustracja plantacji
Warto wiedzieć, że zarodniki sprawców chorób mogą przetrwać w glebie wiele lat. Na przykład teliospory śnieci cuchnącej są zdolne do kiełkowania nawet po 18 latach, a zarodniki głowni zwartej jęczmienia czy śnieci gładkiej, mogą kiełkować odpowiednio po 23 i 25 latach!
Różne nasilenie w sezonach
Wiele czynników ma wpływ na to, czy objawy choroby w zbożach jarych wystąpią masowo. Jednym z ważniejszych jest środowisko, które często decyduje o tym, czy dojdzie do infekcji. Największy wpływ na to mają: wilgotność, temperatura gleby i otoczenia oraz światło. Przykładowo, gdy kiełkowanie pszenicy jarej odbywa się przy 40 proc. wilgotności gleby, to procent porażonych roślin przekracza 50. Przy niskiej wilgotności porażonych jest około 20 proc. roślin, czyli zdecydowanie mniej. Niestety nawet ta ilość jest już niebezpieczna dla uprawy i może znacząco wpływać na ilość i jakość zebranego ziarna. Aktualnie uprawiane odmiany cechują się różną podatnością na porażenie przez grzyby, w tym np. powodujące śnieć cuchnącą.
Dobrać zaprawę do zagrożenia
Wybór zapraw zalecanych do zaprawiania ziarna zbóż jarych jest wystarczający, aby je dobrze zabezpieczyć przed chorobami. Przykłady zapraw do stosowania w jęczmieniu podano w tabeli. Substancje czynne budujące zaprawy mają różnorodne działanie. Jedne działają powierzchniowo, jak np. występujący w wielu zaprawach fludioksonil, inne działają układowo, jak np. protiokonazol (z grupy triazoli). Znajomość działania substancji czynnych jest ważna, ponieważ można je dedykować do zwalczania konkretnych sprawców chorób. Gdy zarodniki obecne są na powierzchni ziarniaka, proces chorobowy rozpoczyna się od wnikania sprawcy choroby przez kiełek (infekcja kiełkowa). Dotyczy to sprawców: śnieci, głowni zwartej jęczmienia i głowni źdźbłowej żyta. Wówczas wystarczy zastosować zaprawę, która zbudowana jest z substancji czynnej o działaniu powierzchniowym.
Przed hodowcami zupełnie nowe wyzwania
W przypadku zwalczania grzybów, które wnikają do rośliny przez kwiatek (infekcja kwiatkowa), należy zastosować zaprawę zbudowaną z substancji czynnej o działaniu układowym, aby dotarła ona do wnętrza zarodka w ziarnie, w celu eliminacji grzybni patogena, który tam się rozwija. W ten sposób zwalcza się m.in. sprawców głowni pylących, np. Ustilago nuda – sprawcę głowni pylącej jęczmienia i Ustilago avenae – sprawcę głowni pylącej owsa.
Wieloskładnikowe działają szerzej
Najlepiej stosować zaprawy zbudowane z 2-3 substancji czynnych należących do różnych grup chemicznych i o odmiennym sposobie działania, ponieważ zwalczają one wielu różnych sprawców. W taki sposób eliminuje się ryzyko błędu w wyborze zaprawy w przypadku, gdy ziarno porażone jest przez różne grzyby. Dodatkową korzyścią wynikającą z zastosowania zapraw wieloskładnikowych jest długie działanie substancji czynnych, które wchodzą w ich skład. W tym przypadku zboża jare zostają zabezpieczone dodatkowo przed chorobami występującymi na liściach w późniejszym okresie wegetacji, np. mączniakiem prawdziwym zbóż i traw (Blumeria graminis), rdzą (Puccinia spp.) oraz septoriozą (Stagonospora nodorum). Przy pogodzie bez obfitych opadów, zabieg zaprawiania chroni zboża jeszcze w fazie strzelania w źdźbło.
Zaprawione profesjonalnie
Zaprawianie materiału siewnego można wykonać we własnym gospodarstwie, albo zlecić przedsiębiorstwu, które wyspecjalizowane jest w produkcji materiału siewnego i ma nowoczesny sprzęt do zaprawiania i odpylania ziarna. Gwarancję jakości zaprawiania daje certyfikat ESTA. Należy pamiętać, że zaprawianie to często jedyny skuteczny, a przy tym najtańszy zabieg pozwalający zwalczyć groźne grzyby zasiedlające ziarno. Dzięki niemu można uratować plon w ilości około 4 dt/ha. Pomaga też ograniczać rozwój grzybów rodzaju Fusarium, które w wykłoszonych zbożach jarych mogą powodować fuzariozę kłosów. Warto nadmienić, że np. ziarno jęczmienia browarnego z objawami porażenia przez Fusarium jest odrzucane w punktach skupu.
Przykłady substancji czynnych zarejestrowanych do zaprawiania ziarna jęczmienia jarego
Substancja czynna |
Zaprawa/y |
||
Zaprawy jednoskładnikowe |
|
|
|
tritikonazol |
Beltone 25 FS, Premis 025 FS, Real 025 FS, Tresser 050 FS, Triter 050 FS, Zaprawa Sarfun 025 FS, Zaprawian 050 FS |
||
fludioksonil |
Celest 025 FS, Omnix 025 FS, Maxim 025 FS |
||
difenokonazol |
Interest, Dividend Xtra 030 FS |
||
tebukonazol |
Zaprawa Zbożowa 060 FS, Funaben Plus 02 WS, Syrius 02 WS, Tebseme, Zaprawa zbożowa Orius Extra 02 WS, Gizmo 060 FS, Tarcza 060 FS, Zaprawa Domnic 060 FS |
||
fluksapyroksad |
Savea 333 FS, Systiva 333 FS, ZN Premium 333 FS |
||
ipkonazol |
Rancona 15 ME |
||
Zaprawy dwuskładnikowe |
|
|
|
fludioksonil, difenokonazol |
Celest Extra 050 FS, Diflud 050 FS, Grano 050 FS, Proseed 050 FS |
||
sedaksan, fludioksonil |
Celest Power, Vibrance Duo, Omnix Power, Sedextra Power, Vibrance Duo 050 FS, Maxim Power |
||
cyprokonazol, fludioksonil |
Dorida 050 FS, Farys 050 FS, Irjos 050 FS |
||
prochloraz, tritikonazol |
Diadem, Kinto Duo 080 FS, Premis Pro 080 FS, Real Super 080 FS, Seman, Sigona |
||
protiokonazol, tebukonazol |
Lamardor 400 FS, Lamardor Pro, Redigo Pro 170 FS, Retro 170 FS, Retro Duo 170 FS |
||
cyprokonazol, fludioksonil |
Maxim Star 025 FS |
||
imazalil, ipkonazol |
Vitona, Rancona i-MIX ME |
||
tebukonazol, prochloraz |
Orius Universal 75 ES |
||
fludioksonil, tebukonazol |
Seedron 60 FS, Sedevax 60 FS |
||
fludioksonil, tritikonazol |
Flutik 050 FS, Flutrix 050 FS, Tridox 050 FS |
||
Zaprawy trzyskładnikowe |
|||
sedaksan, fludioksonil, tritikonazol |
Beret Star, Vibrance Pro, Vibrance Star, Vibrance Star 070 FS |
||
difenokonazol, fludioksonil, tebukonazol |
Beret Trio 060 FS, Celest Trio 060 FS, Goliat Trio 060 FS |
||
fludioksonil, fluksapyroksad, tritikonazol |
Kinto Plus, Premis Plus, Real Plus, Sigona Plus, Rubin Plus |
||
sedaksan, fludioksonil, difenokonazol |
Vibrance Gold 100 FS |
Artykuł ukazał się w wydaniu 01/2023 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ