Bezpieczna ochrona biologiczna
Z uwagi na skażenie gleby i wzrost odporności owadów na stosowane insektycydy, kraje Unii Europejskiej dążą do ograniczenia stosowania chemicznych środków ochrony roślin na rzecz preparatów biologicznych. Jedną z ważniejszych grup organizmów wykorzystywanych do produkcji biopreparatów są grzyby owadobójcze.
Zgodnie z Dyrektywą 91/414 Komisji Europejskiej obowiązkowej rejestracji podlegają biopreparaty zawierające czynniki mikrobiologiczne w postaci wirusów, bakterii i grzybów. Spośród około 1000 gatunków grzybów patogenicznych, tylko 15 gatunków wykorzystuje się w praktyce do zwalczania agrofagów. Na świecie największe zastosowanie biopreparatów opartych głównie na grzybach owadobójczych jest w uprawach szklarniowych, ze względu na możliwość regulacji temperatury i wilgotności, do ograniczania liczebności wielu grup szkodników: mączlików, czerwców, miseczników, mszyc, przędziorków czy wciornastków.
Jesienna ochrona rzepaku przed szkodnikami
Obecnie w Polsce niestety nie ma zarejestrowanego żadnego mykoinsektycydu; do 2011 r. był środek Preferal, zawierający grzybie Isaria fumosorosea do zwalczania mączlika szklarniowego w uprawie pomidora pod osłonami. Aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest 10 biopreparatów, trzy zawierające bakterie Bacillus thuringiensis (Dipel WG, Foray 76 B, Novodor SC), trzy mające w swoim składzie bakulowirusy (Carpovirusine Super SC, Madex Max, Capex) oraz cztery zawierające grzyby: Pythium oligandrum (Polyversum WP), Coniothyrium minitans (Contans WG), Trichoderma harzianum (Trianum-P, Trianum-G).
Biopreparat Polyversum WP
To mikofungicyd, w skład którego wchodzi antagonistyczny grzyb Pythium oligandrum – antagonista grzybów powodujących choroby roślin, których sprawcami są grzyby z rodzaju: Pythium, Rhizoctonia, Phytophthora, Phoma, Fusarium, Verticillium i Sclerotinia. Biopreparat ten jest bezpieczny dla środowiska, chroni nasiona i siewki roślin przed grzybami chorobotwórczymi, stymuluje wzrost młodych roślin i łagodzi działanie czynników stresowych zwiększając w ten sposób plon roślin. Stosowanie tego środka, tak jak większości środków biologicznych, nie wymaga okresu karencji i prewencji.
Zarejestrowany jest w wielu uprawach, w papryce polowej i fasoli szparagowej przeciwko szarej pleśni i zgniliźnie twardzikowej, w pietruszce korzeniowej, kapuście pekińskiej i głowiastej przeciwko chorobom przechowalnianym, w ogórku polowym przeciwko zgorzeli siewek i mączniakowi, w chmielu w zwalczaniu mączniaka rzekomego. Zalecany jest również w borówce amerykańskiej, czarnej porzeczce i malinie przeciwko szarej pleśni i antraknozie, w sadach, na czereśni i gruszy przeciwko szarej pleśni oraz chorobom przechowalnianym, w szkółkach leśnych, krzewów iglastych i roślin ozdobnych przeciwko fytoftorozie, pod osłonami na pelargonii, poinsecji oraz róży przeciwko szarej pleśni, zgniliźnie twardzikowej i czarnej plamistości oraz na trawnikach, polach golfowych i stadionach w zwalczaniu szarej pleśni, zgniliźnie twardzikowej, różowej plamistości liści, ryzoktoniozie traw oraz leśni śniegowej.
Fungicydy w BBCH 61-62 przeciwko zgniliźnie twardzikowej
Biopreparat Constans WG
To mikofungicyd, w skład którego wchodzi grzyb Coniothyrium minitans. Jest zarejestrowany do stosowania w roślinach ozdobnych i warzywniczych w gruncie i pod osłonami, w rzepaku ozimym oraz w uprawach tytoniu do ograniczania zgnilizny twardzikowej, którą powoduje grzyb Sclerotinia sclerotiorum. Środek profilaktycznie należy stosować na 10-30 dni przed planowanych sadzeniem. Po opryskaniu chronionej powierzchni, podłoże lub ziemię należy wymieszać na głębokość około 10 cm. W rzepaku ozimym środek należy stosować przed siewem na glebę, w zalecanej dawce 2,0 kg/ha. Należy pamiętać, że po użyciu środka Contans WG nie można stosować doglebowo chemicznych środków grzybobójczych.
Biopreparaty Trianum-P i Trianum-G
Zawierają antagonistyczny grzyb Trichoderma harzianum. Zarejestrowane są do zwalczania ryzoktoniozy na sałacie i innych roślinach warzywnych pod osłonami, w uprawie marchwi i innych korzeniowych roślin warzywnych, szklarniowych przeciwko chorobom zgorzelowym powodowanym przez Pythium spp. oraz w ogórku szklarniowym i innych warzywach dyniowatych pod osłonami na miękką zgniliznę korzeni i podstawę pędów oraz zgorzel siewek. Zabiegi tymi biopreparatami stosuje się przed wschodami lub w okresie sadzenia, można również wykonywać zabiegi przez nawadnianie kropelkowe, przez cały okres wegetacji. Stosowanie ich nie wymaga okresu karencji i prewencji.
Antagonistyczny grzyb z rodzaju Trichoderma jest stosowany szeroko na świecie do zwalczania różnych sprawców chorób, grzybów z rodzaju Sclerotinia, Rhizoctonia, Pythium i innych pochodzenia odglebowego. W Polsce od wielu lat, w różnych jednostkach badawczych, prowadzone są badania nad jego skutecznością, ale dopiero w lutym br. został zarejestrowany i otrzymał zezwolenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do stosowania przez profesjonalnych użytkowników.
Bezpłatna mieszanka nasion. Wystarczy wypełnić formularz
Walczący ze szkodnikami Beauveria bassiana
W uprawach rolniczych ważnym aspektem jest także ochrona organizmów pożytecznych, które w naturalny sposób mogą odgrywać znaczącą rolę w ograniczaniu liczebności szkodników. Nazywa się to konserwacyjną metodą biologiczną, polegającą na stwarzaniu optymalnych warunków do bytowania, rozwoju i rozmnażania organizmów pożytecznych. Najpospolitszym gatunkiem grzyba spotykanym na owadach w naturalnych warunkach jest grzyb Beauveria bassiana. W Polsce obserwowano go na 80 gatunkach owadów, głównie chrząszczy i motyli. Występował w populacjach: stonki ziemniaczanej, omacnicy prosowianki, chrabąszcza majowego i stonki kukurydzianej. Proces chorobowy, po kontakcie szkodnika z grzybem, trwa kilka dni. Zainfekowany owad na początku porusza się i odżywia, martwy tylko zmienia ubarwienie. Dopiero przy dużej wilgotności, pojawia się na jego powierzchni puszysty nalot grzybni, często o charakterystycznej barwie i wtedy porażenie jest widoczne.
W glebie zarodniki grzybów patogenicznych mogą być roznoszone przez roztocze, dżdżownice, nicienie i inne bezkręgowce glebowe. Rozwijają się one na ogół w górnych warstwach gleby, ponieważ mają znaczne zapotrzebowanie na tlen. Najczęściej izolowanymi gatunkami grzybów z porażonych gatunków szkodliwych są gatunki: Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae, Isaria fumosorosea oraz Isaria farinosa.
O bioróżnorodności w Rzeszowie
Wrogowie naturalni nicieni
W uprawach rolniczych coraz większym problemem są nicienie fitofagiczne. Ich zwalczanie jest bardzo trudne ze względu na środowisko glebowe, w którym występują i które chroni je przed skutkami różnych zabiegów. Ponieważ stosowanie nematocydów jest bardzo drogie i stanowi zagrożenie dla środowiska, zaczęto poszukiwać metod i środków alternatywnych, i takimi są czynniki biologiczne, w tym grzyby nicieniobójcze. Wiadomo, że grzyby pasożytnicze i drapieżne ograniczają populacje nicieni fitofagicznych w warunkach naturalnych. Grzyby drapieżne są bardzo pospolitymi drobnoustrojami, które można znaleźć w glebie i na rozkładających się szczątkach roślin. Stosunki między grzybem, a nicieniem przypominają układ między drapieżcą i ofiarą. Na świecie istnieje kilka biopreparatów zawierających grzyby drapieżne i pasożytnicze, między innymi do zwalczania niszczyka pieczarkowca i różnych gatunków guzaków korzeniowych, np. mątwika ziemniaczanego.
W Instytucie Ochrony Roślin-PIB, w Poznaniu prowadzono kompleksowe badania nad grzybami nicieniobójczymi. Pokazano znaczenie tych grzybów w ograniczaniu populacji mątwika burakowego (Heterodera schachtii) na wielkoobszarowych uprawach buraka cukrowego z zastosowaniem różnych rotacji (2-, 3- i 4-letnie) i nawożenia organicznego (słoma, obornik i mulczowanie gorczycą). Jaja mątwika burakowego były systematycznie atakowane przez różne grzyby patogeniczne, z których największe znaczenie miały: Paecilomyces lilacinus i Pochonia chlamydosporia. Badania wykazały, że stosowane w kraju technologie uprawy buraka cukrowego mogą stymulować aktywność patogenów grzybowych jaj mątwika burakowego. Największe pasożytowanie jaj w cystach nicienia obserwowano na polach z uprawą buraka cukrowego w płodozmianie trzyletnim. Nawozy organiczne, takie jak słoma pożniwna z jęczmienia jarego i mulcz z gorczycy, stymulowały wzrost i zarodnikowanie grzybów nicieniobójczych, powodując zwiększenie pasożytowania jaj w cystach H. schachtii na polach w okresie wiosennym i jesiennym. Niestety, w Polsce nie ma zarejestrowanego biopreparatu zawierającego grzyby nicieniobójcze.
Pomóc naturze
W środowisku rolniczym grzyby patogeniczne jako organizmy pożyteczne są naturalnym czynnikiem ograniczającym liczebność szkodliwych owadów, prowadząc niekiedy do ich masowego wymierania. Dlatego konieczne jest, oprócz bezpośredniego ich stosowania w formie biopreparatów, żeby docenić i zauważyć ich rolę w agrocenozach, a także wspomóc ich rozwój. Badania potwierdzają tutaj istotne znaczenie zadrzewień śródpolnych, które korzystnie wpływają na bioróżnorodność żywych organizmów. Pełnią też ważną funkcję ochronną przed erozją gleb i stanowią ostoję dla zwierząt, szczególnie ważnych w łowiectwie i pszczelarstwie.
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 10-2017. ZAPRENUMERUJ - Przedsiębiorca Rolny
