Postęp biologiczny w zbożach
Podczas ubiegłotygodniowych Dni Otwartych Drzwi w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach ciekawy wykład o postępie biologicznym w zbożach miała dr hab. Alicja Sułek. Na co dzień nie wszyscy rolnicy zdają sobie sprawę, jak jest on olbrzymi.
Postęp biologiczny może mieć charakter ilościowy (np. liczba odmian) lub jakościowy (np. odporność na choroby). W ostatnich kilku latach zarejestrowanych odmian zagranicznych pszenicy ozimej jest więcej niż odmian krajowych.
Od 2003 roku najwięcej jest wpisanych do rejestru jakościowych odmian chlebowych (z grupy A) i ich liczba systematycznie wzrasta. Na drugim miejscu są odmiany chlebowe (z grupy B). Wśród odmian pszenicy ozimej obserwuje się także zjawisko niekorzystne, jak wzrost udziału odmian o niskiej zimotrwałości. Odmiany o zimotrwałości mniejszej niż 3° (w skali 9-stopniowej) stanowiły w latach 1982-1985 tylko 10 proc., a w latach 2009-2012 blisko 60 procent.
Poprawiła się natomiast odporność roślin na choroby. Na przykład, udział odmian o odporności na mączniaka prawdziwego zbóż wynoszącej 7,1-8° (w skali 9-stopniowej) stanowił w latach 1982-1985 połowę proc., a w latach 2009-2012 prawie 70 procent. Natomiast odsetek odmian o odporności na fuzariozę kłosów wynosił odpowiednio nieco ponad 50 i prawie 80 procent. Od 10 lat maleje liczba odmian pszenicy jarej. Tu także dominują jakościowe odmiany chlebowe.
Zabieg T1 w zbożach jarych
W ostatnich latach przybyło też wiele odmian mieszańcowych (heterozyjnych) żyta, które odznaczają się wyższym potencjałem plonowania w stosunku do większości odmian populacyjnych. Wśród odmian żyta coraz więcej jest także odmian zagranicznych.
Wzrostowi liczby odmian pszenżyta ozimego towarzyszy wzrost liczby odmian krótkosłomych, które są bardziej odporne na wyleganie. Efektem pracy hodowców pszenżyta było także zwiększenie wielkości ziarniaków. Masa 1000 ziaren zwiększyła się z około 40 g w 1982 roku do 44 g w latach 2009-2012.
Rośnie również liczba odmian jęczmienia ozimego, są to przede wszystkim odmiany pastewne. Wśród odmian jęczmienia jarego dominują natomiast odmiany browarne. Stabilna jest w ostatnich latach liczba odmian owsa.
Dla rolnika ważny jest przede wszystkim poziom plonowania. Powołując się na badania COBORU, dr hab. Alicja Sułek podkreśliła wzrost potencjału plonowania zbóż. W latach 1982-1985 tylko pszenżyto ozime i pszenica ozima plonowały na poziomie ponad 5 t/ha, żyto ozime poniżej 5 t/ha, a jęczmień ozimy nieco ponad 4 t/ha. W latach 2006-2010 plony żyta ozimego dochodziły do 8 t/ha, jęczmienia ozimego przekraczały 8 t/ha, a pszenżyta ozimego i pszenicy ozimej zbliżyły się do 9 t/ha.
Odmiany zbóż jarych (jęczmień, pszenica i owies) w badaniach COBORU w latach 1982-1985 plonowały na poziomie około 4 t/ha. W latach 2006-2010 zaś plony owsa przekroczyły 6 t/ha, a pszenicy i jęczmienia doszły do 7 t/ha.
